Skilnad mellom versjonar av «Samnorsk»
Hopp til navigering
Hopp til søk
Inkje endringssamandrag |
sInkje endringssamandrag |
||
| (7 mellomliggjande versjonar av éin annan brukar er ikkje viste) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
'''Samnorsk''' er ein målideologi som gjeng ut på at [[høgnorsk|norsk]] og [[norskdansk]] skal samlast i eitt blandingsmål. Serleg med [[målbrigdet i 1938]] vart denne ideologien rådande i [[statsnynorsk|offisiell nynorsk]], og endå samnorsken vart avskriven som offisiell målpolitikk sist på 1900-talet, heng systembroti frå denne tidi enno att i den rettskrivingi. Dette er dei mest synlege skilmerki millom høgnorsk og statsnynorsk, endå [[ordfang]]et i grunnen hev meir å segja. | '''Samnorsk''' er ein målideologi som gjeng ut på at [[høgnorsk|norsk]] og [[norskdansk]] skal samlast i eitt blandingsmål. Serleg med [[målbrigdet i 1938]] vart denne ideologien rådande i [[statsnynorsk|offisiell nynorsk]], og endå samnorsken vart avskriven som offisiell målpolitikk sist på 1900-talet, heng systembroti frå denne tidi enno att i den rettskrivingi. Dette er dei mest synlege skilmerki millom høgnorsk og statsnynorsk, endå [[ordfang]]et i grunnen hev meir å segja. | ||
Innstillingi frå Språkrådet 1. april 2011 til ny offisiell rettskriving for nynorsk syner at samnorskideologien framleis er rådande der, berre under løyndenamnet «modernisering». Denne nye normi, som Kulturdepartementet hev vedteke skal gjelda frå 1. august 2012, er noggrant saumfari av [[Norskt Måldyrkingslag]] og [[Ivar Aasen-sambandet]] i tvo notat til departementet: | |||
* [http://www.ivaraasen.no/vitring/rettskriv-dept.pdf Notat 1] [http://www.ivaraasen.no/vitring/rettskriv-dept2.pdf Notat 2] | |||
== Døme på skjepla måldrag == | == Døme på skjepla måldrag == | ||
=== [[Medljod]]verket === | === [[Medljod]]verket === | ||
*'''-d-/-d:''' ''brei'' for '''breid''', derimot stend '''raud'''; ''leia'' for '''leida''', derimot '''leidning''' | *'''-d-/-d:''' ''brei'' for '''breid''', derimot stend '''raud'''; ''leia'' og ''leiing'' for '''leida''' og '''leiding''', derimot stend '''leidning''' | ||
*'''-gj-/-g:''' ''seia'', ''seier'' for '''segja''', '''segjer''', mot '''sagde''', '''sagt'''; ''bøya'' for '''bøygja''', derimot '''bøygning'''; ''tjue'' for '''tjuge''', derimot '''tjug''' | *'''-gj-/-g:''' ''seia'', ''seier'' for '''segja''', '''segjer''', mot '''sagde''', '''sagt'''; ''bøya'' for '''bøygja''', derimot '''bøygning'''; ''tjue'' for '''tjuge''', derimot '''tjug'''; ''nøyen'' for '''nøgjen''', mot '''nøgnare''' | ||
*'''-mb:''' ''lam'' for '''lamb''', derimot stend '''dramb''' | *'''-mb:''' ''lam'' for '''lamb''', derimot stend '''dramb''' | ||
*'''-rd:''' ''i fjor'' for '''i fjord''', mot vanleg '''ord''', '''bord''' osb. <rd> samstevjast med [[uttala]] {{IPA|[ɽ]}} i [[austnorsk]] | |||
=== [[Sjølvljod]]verket === | === [[Sjølvljod]]verket === | ||
*'''i:''' ''bel'' for '''bìl''' og ''leva'' for '''lìva''', derimot stend '''til''', '''skip''', '''skipa''' | *'''i:''' ''bel'' for '''bìl''' og ''leva'' for '''lìva''', derimot stend '''til''', '''skip''', '''skipa''' | ||
*'''y:''' ''spørja'' for '''spyrja''', derimot stend '''byrja''' | *'''y:''' ''spørja'' for '''spyrja''', derimot stend '''byrja'''; like eins vert det gjort skilnad på ''hølja'' («regna») og '''hylja''' («gøyma»), som læt likt i alle [[målføri]] | ||
== Døme på skjepla einskildord == | == Døme på skjepla einskildord == | ||
| Line 15: | Line 20: | ||
*''alvor'' for '''ålvor''' – fyrelekken i norsk er ''ål-'' eller ''all-'', ikkje «al-»: ålmenning, allkunnig | *''alvor'' for '''ålvor''' – fyrelekken i norsk er ''ål-'' eller ''all-'', ikkje «al-»: ålmenning, allkunnig | ||
*''ansvar'' for '''andsvar''' – fyrelekken i norsk er ''and-'', ikkje «an-»: andføtes, andbakkes | *''ansvar'' for '''andsvar''' – fyrelekken i norsk er ''and-'', ikkje «an-»: andføtes, andbakkes | ||
== Døme på samanskjepling == | |||
*''leie'' og ''leie'' for (eit) '''lægje''' og (ei) '''leida''' | |||
*''teie'' og ''teie'' for (å) '''tegja''' og (å) '''tæja''' | |||
== Døme på avnorsking == | == Døme på avnorsking == | ||
Siste versjonen frå 9. mars 2022 kl. 10:37
Samnorsk er ein målideologi som gjeng ut på at norsk og norskdansk skal samlast i eitt blandingsmål. Serleg med målbrigdet i 1938 vart denne ideologien rådande i offisiell nynorsk, og endå samnorsken vart avskriven som offisiell målpolitikk sist på 1900-talet, heng systembroti frå denne tidi enno att i den rettskrivingi. Dette er dei mest synlege skilmerki millom høgnorsk og statsnynorsk, endå ordfanget i grunnen hev meir å segja.
Innstillingi frå Språkrådet 1. april 2011 til ny offisiell rettskriving for nynorsk syner at samnorskideologien framleis er rådande der, berre under løyndenamnet «modernisering». Denne nye normi, som Kulturdepartementet hev vedteke skal gjelda frå 1. august 2012, er noggrant saumfari av Norskt Måldyrkingslag og Ivar Aasen-sambandet i tvo notat til departementet:
Døme på skjepla måldrag
Medljodverket
- -d-/-d: brei for breid, derimot stend raud; leia og leiing for leida og leiding, derimot stend leidning
- -gj-/-g: seia, seier for segja, segjer, mot sagde, sagt; bøya for bøygja, derimot bøygning; tjue for tjuge, derimot tjug; nøyen for nøgjen, mot nøgnare
- -mb: lam for lamb, derimot stend dramb
- -rd: i fjor for i fjord, mot vanleg ord, bord osb. <rd> samstevjast med uttala [ɽ] i austnorsk
Sjølvljodverket
- i: bel for bìl og leva for lìva, derimot stend til, skip, skipa
- y: spørja for spyrja, derimot stend byrja; like eins vert det gjort skilnad på hølja («regna») og hylja («gøyma»), som læt likt i alle målføri
Døme på skjepla einskildord
- alvor for ålvor – fyrelekken i norsk er ål- eller all-, ikkje «al-»: ålmenning, allkunnig
- ansvar for andsvar – fyrelekken i norsk er and-, ikkje «an-»: andføtes, andbakkes
Døme på samanskjepling
- leie og leie for (eit) lægje og (ei) leida
- teie og teie for (å) tegja og (å) tæja
Døme på avnorsking
- a for å: fare, plage for fåre, plåga
Døme på rang grammatikk
- «eit vitug framlegg» for «eit vitugt framlegg»