Frumnorderlendsk

Frumnorderlendsk er namnet på det norderlendske målstiget frå 200 til 500 e. Kr.; det eldste skriftlege vitnemålet um norderlendsk. Tidi etter fram til 700 kallar ein yvergangstidi (synkopetidi).

Vitnemål

Runeinnskrifter

Gullhorn-innskrifti frå Gallehus i Slesvig (Sør-Jylland) frå 400-talet:
ek hlewagastiR holtijaR horna tawido

Kjølevik-innskrifti frå Strand i Ryfylke frå ikr. 500:
hadulaikaR ek hagustadaR hl(a)aiwido magu minino

Formverk

Ljodverk

Sjølvljodane

Sjølvljodane i tyngd staving

	lange		stutte
	fremre	attare	fremre	attare
høg	/i:/	/u:/	/i/	/u/
millomhøg	/e:/	/o:/	/e/	/o/
låg	/a:/		/a/

• /o/ er ein seinare framvokster i frumnorderlendsk frå u og ū (gjenom u) etter a-ljodbrigde. Jfr. tidleg fn. *hurna > fn. horna (Gallehus) > gn. horn.
• I sein frumgermansk tid vart IE *ei (og *ēi) oftast til ī, men stundom til einskildsjølvljod ē², som førde til at upphavleg fg. /e:/, ē¹, vart opnare (/æ:/) og sidan gjekk yver til /a:/ (jfr. makija). Eit døme på ē² er lét (ft. av lata).

Frumnorderlendsk hadde tri tviljodar:

• /ai/ staina
• /au/ laukaR
• /eu/ (/iu/ fyre i eller o i stavingi etter)

Medljodane

Plosiv

• p /p/
• b /b/ og /β/
• t /t/
• d /d/ og /ð/
• k /k/
• g /g/ og /γ/

Nasal

• n /n/
• m /m/

Likvid

• l /l/
• r /r/
• R /R/ el /z/

Frikativ

• f /f/
• þ /θ/
• s /s/
• h /h/

Aproksimant

• j /j/
• w /w/

b, d, g hev allofonar; plosivar i framljod og afrikatar i inn- og utljod.

Bøygjingsverk

a-stomnar

	eintal	mangtal
Nom.	dagaR	dagōR
Gen.	dagas	*dagō
Dat.	dagai (seinare -ē)	dagumR
Akk.	daga	*dagan(n)
Vok.	*dag	dagōR

Målbrigde i frumnorderlendsk

• 1. fg. /e:/ (el /æ:/) > fn. /a:/.

Fg. *mēkija- > fn. makija akk. av seinare gn. nom. mækir (sverd). Yvergangen frå a til æ i mækir kjem etter i-ljodbrigde. Jfr. finsk miekke og got. mēkeis (/me:ki:s/). Jfr. òg got. mēna og gn. máni.

• 2. n kverv fyre s med verderlagslengjing.

fn. ansuR (heiden gud) > gn. áss (got. ans) Jfr. gn. áss (ås, bjelke) og ansas i finsk; gn. gás og tysk Gans; gn. ást og got. ansts og gn. unna (verb).