Skilnad mellom versjonar av «Varaord»
Inkje endringssamandrag |
|||
| Line 1: | Line 1: | ||
'''Varaord''' eller ''pronomen'' er ei klassa av ord som stend i staden for namnord eller namnelekker. | '''Varaord''' eller ''pronomen'' er ei klassa av ord som stend i staden for [[namnord]] eller namnelekker. | ||
==Personlege varaord== | ==Personlege varaord== | ||
| Line 27: | Line 27: | ||
<small>''Avstytte/trykklinne former i klombrer; mest nytta munnleg, i attgjeving av tala og i skaldskap.''</small> | <small>''Avstytte/trykklinne former i klombrer; mest nytta munnleg, i attgjeving av tala og i skaldskap.''</small> | ||
'''hana/henne''': Mange målføre skil millom underfall og sidefall (eller direkte og indirekte objekt) i 3. person eintal av varaordi, um dei so ikkje hev eigne sidefallsformer elles. [[Ivar Aasen|Aasen]] sette upp '''hana''' i den ''fullkomne'' bøygjingi av varaordi i ''[[Norsk Grammatik]]'', men den einfelde bøygjingi med lik form i under- og sidefall (som han sette upp som «bekvemmest») hev vore mest nytta, soleis at '''hana''' vik for '''henne'''. | '''hana/henne''': Mange [[målføre]] skil millom [[underfall]] og [[sidefall]] (eller direkte og indirekte objekt) i 3. person eintal av varaordi, um dei so ikkje hev eigne sidefallsformer elles. [[Ivar Aasen|Aasen]] sette upp '''hana''' i den ''fullkomne'' bøygjingi av varaordi i ''[[Norsk Grammatik]]'', men den einfelde bøygjingi med lik form i under- og sidefall (som han sette upp som «bekvemmest») hev vore mest nytta, soleis at '''hana''' vik for '''henne'''. | ||
'''han/honom''': Det gjeld same tilhøvet millom '''han''' og '''honom''' i hannkyn som '''hana''' og '''henne''' i hokyn, men med di '''han''' er | '''han/honom''': Det gjeld same tilhøvet millom '''han''' og '''honom''' i hannkyn som '''hana''' og '''henne''' i hokyn, men med di '''han''' er [[nemnefall]]sformi au, hev denne formi stade mykje sterkare i høve til '''honom''' som [[underfall]]sform i bruk en det tilsvarande paret i hokyn. | ||
'''det''': [[Ivar Aasen|Aasen]] og andre nytta òg den «vestnorske» formi '''dat''', men det «austnorske» formi '''det''' vart snart rådande. | |||
'''di – dess''': Desse formene er mest nytta i faste ordlag: ''med di'', ''til dess''. | '''di – dess''': Desse formene er mest nytta i faste ordlag: ''med di'', ''til dess''. | ||
'''mér – dér''': Desse | '''mér – dér''': Desse [[sidefall]]sformene er lite nytta anna en i [[målføre]]dæmt mål. Vanleg underfall i staden: ''meg'', ''deg''. | ||
'''min – din – vår''': Desse | '''min – din – vår''': Desse [[eigefall]]sformene er lite nytta anna en i [[målføre]]dæmt mål. I staden vert det nytta bøygde eigedomsvaraord (''min'', ''mi'', ''mitt'' osb.) eller [[underfall]]sform: vanleg ''til meg'' ~ sjeldan ''til min''. | ||
Versjonen frå 4. januar 2009 kl. 17:31
Varaord eller pronomen er ei klassa av ord som stend i staden for namnord eller namnelekker.
Personlege varaord
| eintal | nemnefall | underfall | sidefall | eigefall |
|---|---|---|---|---|
| 1.pers. | eg | meg | mér | min |
| 2.pers. | du | deg | dér | din |
| 3.pers. | han | han/honom (han, 'n) | honom ( 'om, 'nom) | hans |
| ho | hana/henne (ho, 'na) | henne ( 'ne) | hennar | |
| det (d' ) | di | dess | ||
| mangtal | ||||
| 1.pers. | me | oss | vår | |
| 2.pers. | de | dykk | dykkar | |
| 3.pers. | dei | deim | deira | |
Avstytte/trykklinne former i klombrer; mest nytta munnleg, i attgjeving av tala og i skaldskap.
hana/henne: Mange målføre skil millom underfall og sidefall (eller direkte og indirekte objekt) i 3. person eintal av varaordi, um dei so ikkje hev eigne sidefallsformer elles. Aasen sette upp hana i den fullkomne bøygjingi av varaordi i Norsk Grammatik, men den einfelde bøygjingi med lik form i under- og sidefall (som han sette upp som «bekvemmest») hev vore mest nytta, soleis at hana vik for henne.
han/honom: Det gjeld same tilhøvet millom han og honom i hannkyn som hana og henne i hokyn, men med di han er nemnefallsformi au, hev denne formi stade mykje sterkare i høve til honom som underfallsform i bruk en det tilsvarande paret i hokyn.
det: Aasen og andre nytta òg den «vestnorske» formi dat, men det «austnorske» formi det vart snart rådande.
di – dess: Desse formene er mest nytta i faste ordlag: med di, til dess.
mér – dér: Desse sidefallsformene er lite nytta anna en i målføredæmt mål. Vanleg underfall i staden: meg, deg.
min – din – vår: Desse eigefallsformene er lite nytta anna en i målføredæmt mål. I staden vert det nytta bøygde eigedomsvaraord (min, mi, mitt osb.) eller underfallsform: vanleg til meg ~ sjeldan til min.