Skilnad mellom versjonar av «Gjerningsord»
Inkje endringssamandrag |
Inkje endringssamandrag |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
'''Gjerningsord''' eller '''segnord''' (au ''verb'') er ei [[ordklassa|klassa]] av ord som segjer frå um ei gjerning, hending eller vera. | '''Gjerningsord''' eller '''segnord''' (au ''verb'') er ei [[ordklassa|klassa]] av ord som segjer frå um ei gjerning, hending eller vera. | ||
== Klassor == | |||
Gjerningsordi vert bytte i tvo hovudbolkar, sterke og linne gjerningsord. Kvardeira bolken er skift i ymse klassor, og dessutan er det ei klassa som fell millom hovudbolkane og difor ber namnet sterk–linn. | |||
== Bøygjing == | |||
Gjerningsordi vert bøygde i tid og segjemåte. Bøygjing i tal og menne (person) finst i [[målføre]]legt eller alderdomlegt mål. Dette er dei ''gjerande'' formene. | |||
Attåt kjem ei [[namnord]]leg og tvo [[lagord]]lege former av gjerningsord. Dette er dei ''nemnde'' formene. Dei lagordlege formene vert dessutan bøygde som lagord. | |||
Ved samansetjing av gjerande og nemnde former kann ein laga ymse umskrivne tider og måtar. | |||
=== Grunnformer === | |||
Tidene er ''notid'' og ''fyrrtid''. Segjemåtane er ''forteljemåte'', ''bjodemåte'' og ''ynskje-'' eller ''mògemåte''. | |||
Den namnordlege formi er ''nemneform (infinitiv)'', dei lagordlege er ''ferdug'' og ''uferdug lagform (partisipp)''. | |||
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" | |||
|- | |||
| || colspan=2 style="background:#f2f2f2" | gjerande || colspan=3 style="background:#f2f2f2" | nemnde | |||
|- | |||
| || style="background:#f2f2f2" | notid || style="background:#f2f2f2" | fyrrtid || style="background:#f2f2f2" | nemneform || style="background:#f2f2f2" | uferdug lagform || style="background:#f2f2f2" | ferdug lagform | |||
|- | |||
| style="background:#f2f2f2" | forteljemåte || ''kjem<br>kastar<br>segjer'' || ''kom<br>kasta<br>sagde'' || ''koma<br>kasta<br>segja'' || ''komande<br>kastande<br>segjande'' || ''komen<br>kasta<br>sagd'' | |||
|- | |||
| style="background:#f2f2f2" | bjodemåte || ''kom<br>kasta<br>seg'' | |||
|- | |||
| style="background:#f2f2f2" | ynskje- eller<br>mògemåte || ''kome<br>kaste<br>segje'' || ''kjøme<br>–<br>–'' | |||
|} | |||
=== Samansette former === | |||
Versjonen frå 31. juli 2009 kl. 23:27
Gjerningsord eller segnord (au verb) er ei klassa av ord som segjer frå um ei gjerning, hending eller vera.
Klassor
Gjerningsordi vert bytte i tvo hovudbolkar, sterke og linne gjerningsord. Kvardeira bolken er skift i ymse klassor, og dessutan er det ei klassa som fell millom hovudbolkane og difor ber namnet sterk–linn.
Bøygjing
Gjerningsordi vert bøygde i tid og segjemåte. Bøygjing i tal og menne (person) finst i målførelegt eller alderdomlegt mål. Dette er dei gjerande formene.
Attåt kjem ei namnordleg og tvo lagordlege former av gjerningsord. Dette er dei nemnde formene. Dei lagordlege formene vert dessutan bøygde som lagord.
Ved samansetjing av gjerande og nemnde former kann ein laga ymse umskrivne tider og måtar.
Grunnformer
Tidene er notid og fyrrtid. Segjemåtane er forteljemåte, bjodemåte og ynskje- eller mògemåte.
Den namnordlege formi er nemneform (infinitiv), dei lagordlege er ferdug og uferdug lagform (partisipp).
| gjerande | nemnde | ||||
| notid | fyrrtid | nemneform | uferdug lagform | ferdug lagform | |
| forteljemåte | kjem kastar segjer |
kom kasta sagde |
koma kasta segja |
komande kastande segjande |
komen kasta sagd |
| bjodemåte | kom kasta seg | ||||
| ynskje- eller mògemåte |
kome kaste segje |
kjøme – – | |||