Skilnad mellom versjonar av «Vikedagane»
sInkje endringssamandrag |
sInkje endringssamandrag |
||
| Line 12: | Line 12: | ||
=Tysdag= | =Tysdag= | ||
Namnet ''tysdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''týsdagr'' ‘dagen | Namnet ''tysdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''týsdagr'' ‘dagen åt Ty’ | ||
Tilsvarande latinske namn er ''dies Martis'' som tyder ‘dagen | Tilsvarande latinske namn er ''dies Martis'' som tyder ‘dagen åt Mars’, stridsguden i romersk gudekunna, same som Ty er i norrøn. | ||
''Ty'' kjem av [[frumgermansk]] *''tīwaz'', [[frumindoeuropeisk]] *''deywós'' ‘gud’, frå *''dyew-'' ‘himel’. | ''Ty'' kjem av [[frumgermansk]] *''tīwaz'', [[frumindoeuropeisk]] *''deywós'' ‘gud’, frå *''dyew-'' ‘himel’. | ||
| Line 21: | Line 21: | ||
=Onsdag= | =Onsdag= | ||
Namnet ''onsdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''óðinsdagr'' ‘dagen | Namnet ''onsdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''óðinsdagr'' ‘dagen åt Oden’. | ||
Tilsvarande latinske namn er ''dies Mercurii'' som tyder ‘dagen | Tilsvarande latinske namn er ''dies Mercurii'' som tyder ‘dagen åt Merkur’, guden for ferd og tjuvskap. | ||
'' | ''Oden'' kjem av [[frumgermansk]] *''Wōdanaz'' av *''wōdaz'', [[frumindoeuropeisk]] *''weh₂t-'' ‘rasande’, jf. nn. ''od''. | ||
På islendsk vert dagen kalla ''miðvikudagur' ‘midvikedag’. | På islendsk vert dagen kalla ''miðvikudagur' ‘midvikedag’. | ||
| Line 33: | Line 33: | ||
=Torsdag= | =Torsdag= | ||
Namnet ''torsdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''þórsdagr'' ‘dagen | Namnet ''torsdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''þórsdagr'' ‘dagen åt Tor’. | ||
Tilsvarande latinske namn er ''dies Iovis'' som tyder ‘dagen | Tilsvarande latinske namn er ''dies Iovis'' som tyder ‘dagen åt Jupiter’, kongen hjå gudane i romersk gudekunna. | ||
''Tor'' kjem av [[frumgermansk]] *''þunraz'' ‘tora’, frå [[frumindoeuropeisk]] *''(s)tenh₂-''. | ''Tor'' kjem av [[frumgermansk]] *''þunraz'' ‘tora’, frå [[frumindoeuropeisk]] *''(s)tenh₂-''. | ||
| Line 55: | Line 55: | ||
Namnet ''laurdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''laugardagr'' ‘laugedag’. På gamalnorsk hét dagen ''þváttdagr'' ‘tvåttdag’ au. Berre fyrste namnet hev halde seg til i dag. | Namnet ''laurdag'' kjem av [[gamalnorsk]] ''laugardagr'' ‘laugedag’. På gamalnorsk hét dagen ''þváttdagr'' ‘tvåttdag’ au. Berre fyrste namnet hev halde seg til i dag. | ||
Tilsvarande latinske namn er ''dies Saturni'' og tyder ‘dagen | Tilsvarande latinske namn er ''dies Saturni'' og tyder ‘dagen åt Saturn’, guden for jordbruk. | ||
Versjonen frå 22. november 2020 kl. 20:49
Vikedagane hev på norsk sernamn som gjeng attende til samgermansk tid, då dagane fekk namn etter latinskt mynster. Her fylgjer ordsoga åt dei einskilde dagane.
Sundag
Namnet sundag kjem av gamalnorsk sunnadagr og tyder ‘dagen åt soli’.
Tilsvarande latinske namn er dies Solis som au tyder ‘dagen åt soli’.
Måndag
Namnet måndag kjem av gamalnorsk mánadagr ‘dagen åt månen’.
Tilsvarande latinske namn er dies Lunae som au tyder ‘dagen åt månen’.
Tysdag
Namnet tysdag kjem av gamalnorsk týsdagr ‘dagen åt Ty’
Tilsvarande latinske namn er dies Martis som tyder ‘dagen åt Mars’, stridsguden i romersk gudekunna, same som Ty er i norrøn.
Ty kjem av frumgermansk *tīwaz, frumindoeuropeisk *deywós ‘gud’, frå *dyew- ‘himel’.
På islendsk vert dagen kalla þriðjudagur ‘tridjedag’.
Onsdag
Namnet onsdag kjem av gamalnorsk óðinsdagr ‘dagen åt Oden’.
Tilsvarande latinske namn er dies Mercurii som tyder ‘dagen åt Merkur’, guden for ferd og tjuvskap.
Oden kjem av frumgermansk *Wōdanaz av *wōdaz, frumindoeuropeisk *weh₂t- ‘rasande’, jf. nn. od.
På islendsk vert dagen kalla miðvikudagur' ‘midvikedag’.
Mikedag
Eit anna namn på onsdag er mikedag. Det er ei kortform av midvikedag som kjem av gamalnorsk miðvikudagr.
Torsdag
Namnet torsdag kjem av gamalnorsk þórsdagr ‘dagen åt Tor’.
Tilsvarande latinske namn er dies Iovis som tyder ‘dagen åt Jupiter’, kongen hjå gudane i romersk gudekunna.
Tor kjem av frumgermansk *þunraz ‘tora’, frå frumindoeuropeisk *(s)tenh₂-.
På islendsk vert dagen kalla fimmtudagur ‘femtedag’.
Fredag
Namnet fredag kjem av gamalnorsk frjádagr og hev soleîs rettare typeformi <frædag> som grunnlag for uttala i målføri.
Det latinske fyredømet er dies Veneris ‘dagen hennar Venus’, og for Venus er komi disi Frigg eller Frøya. På gamalnorsk hét dagen freyjudagr au. Formi frjádagr i staden for *friggjardagr må vera eit lån frå eit sudlegare germanskt mål, jf. til dømes gamalhøgtysk Frîatac utan norderlendsk skjerping.
Frigg kjem av frumgermansk *frijjō, frumindoeuropeisk *prihjā ‘elska kona’, skyldt m.a. frilla.
Frøya kjem av frumgermansk *frawjō ‘fruva, høgvyrd kona’, skyldt ord som fyre.
På islendsk vert dagen kalla föstudagur ‘fastedag’.
Laurdag
Namnet laurdag kjem av gamalnorsk laugardagr ‘laugedag’. På gamalnorsk hét dagen þváttdagr ‘tvåttdag’ au. Berre fyrste namnet hev halde seg til i dag.
Tilsvarande latinske namn er dies Saturni og tyder ‘dagen åt Saturn’, guden for jordbruk.