Helgelandsmål

Helgelandsmåli femner målføri på Helgeland i Nordnoreg, og grensar mot Trøndelag i sud og Salten i nord. Nordnorsk vert gjerna rekna som vestnorskt, men på Helgeland hev mange av målføri sterke austnorske drag. Undantaket er midhelgelendsk, som hev flest drag sams med vestnorsk. Det er få målmerke som gjeld for heile landslùten, men nokre er det; attbjuge-slagljod for l og rð, halvhogging (apokope) i tristavingsord (t.d. hestane > hestan), og j-fengjing av n, t, d, l.

Sudhelgelendsk

Dei sudhelgelendske målføri (oftast kalla brønnøymål) må reknast som yvergangsmål til trøndsk. Dei hev sterke austlege innslag, som jamvekt (men ikkje like gjenomført som i trøndsk), lågtone, mange trykklause i-ar (t.d. hålmi for holme), varaord som dem for nynorsk dei, underfallsformer som bakka, haga og maga, og kløyvd nemneform. Dessutan er det på Sud-Helgeland at sidefall hev halde seg sterkast, både i eintal og mangtal.

Midhelgelendsk

Målføri på Mid-Helgeland (oftast kalla vefsnmål) er å rekna som vestnorske. Dei hev høgtone, -e der sudhelgelendsk hev -i (t.d. hålme for holme), varaord som dei eller di, linne namnordsformer som byggjer på nemnefall (t.d. bakke, mage og hage), og ingi spor etter jamvekt. Målføri er òg kjende for nemneform på -æ som kjem fram i trykksterke stodor: «no må du et’ kako» / «no må du etæ». Ulikt sud- og nordhelgelendsk fylgjer ikkje nemneformi regelen for jamvekt.

Nordhelgelendsk

Som sudhelgelendsk hev nordhelgelendsk (oftast kalla ranværingsmål) ein del austlege målmerke. Som i sud hev målføri kløyvd nemneform, varaord som dæm, og underfallsformer som beta og hara. Dessutan hev målføri ymse ø-liknande sjølvljod; ein som stend millom stutt /ø/ og /æ/ i ord som rok og fok, og ein som stend millom stutt /ø/ og /å/ i ord som hoppa og loppa. Elles skil målføri seg ut i st-segnord. Her er endingi vorti umtolka som ein del av roti, og hev soleis fenge nye fyrrtidendingar tillagde, t.d. å samlest - samlest - samlesta - ha samlesta (nynorsk: å samlast).

Sjå òg

• Nordnorsk