Uppnorskingsordlista

Lista med avløysarar for ord fyrst og fremst av latinskt, romanskt og engelskt upphav, internasjonale lånord dei kallar. Ein kann nytta slike ord i høgnorsk, men for skuld stilen bør ein vera varsam med kor mange av deim og kor ofte ein nyttar deim. Avløysarar eller umsetjingar for norskdanske ord (bokmålsord) finn du i ei eigi norskdansk-høgnorsk ordlista. Avløysarord for engelske dataord finn du i ei eigi dataordlista.

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Æ Ø Å

A

• adjektiv lagord
• adresse tilskrift; stad
• adressere a– et problem taka tak i ei sak, taka seg fyre ei sak
• adverb medord
• affiks åtfeste
• akkusativ underfall
• aktiv vyrk, verksam – aktivere slå på
• analogi samsvar, jamhøve; jamlaging (mål)
• arrangement tilskiping
• arrangere skipa til
• arrangør tilskipar
• artikkel kjenneord; stykke, teig; vara
• assosiativ (tanke)sambindande
• assosiere sambinda, knyta saman/til
• autodidakt sjølvlærd
• automatisk sjølvverkande, ubede, sjølvbede
• autonym sjølvnemne

B

• balanse jamvekt – balansert jamvektig
• basere tyfta
• basis tuft
• bilabial tvilippeljod
• biograf livsskildrar – biografi livsskildring – biografisk livsskildrande
• brainstorming tenkjedugnad
• budsjett fyrelegg

C

• carport bilskur
• case døme, dømesoga, tilfelle, fall, høve – case study dømegransking
• catering matstell(ing) – caterer matstellar
• cirkumfiks umfeste

D

• dativ sidefall
• definere gjera skilgrein på, skilgreina, avgrensa – definisjon skilgrein, avgrensing
• derivere avleida; skileigna (matematikk) – deriverbar skileigen – derivert (ei) skilått
• deskriptiv skildrande
• detaljert noggrann, grannsam
• direkte beinveges, bein(t)
• doble tviauka – dobling tviauke

E

• effekt verknad
• effektiv fljot; verksam, dugande; røynleg
• eksempel døme
• eksemplar næme (bok-)
• eventuell mogeleg – Siste sak: eventuelt Siste sak: ymist – eventuelt (medord) i anna fall, i tilfelle, um so er, um so gjeld

F

• falsifisere rangprova
• feedback atterverknad; tiltolor, att(er)tòlor
• fonem skilljod
• funksjon verkende
• funksjonalitet verkan (eit)

G

• garage, garasje bilstall
• genitiv eigefall

I

• imperativ bjodemåte
• indikativ forteljemåte
• indikasjon peik, ymt
• indikator visar, mælar, varslar; teikn
• indirekte umveges
• induksjon losing, utløysing; ikveikjing;
• indusere losa, løysa ut; kveikja i;
• infiks innfeste
• infinitiv nemneform
• informasjon visende, vitring – informere vitra, gjeva visende; verte informert vitrast, få visende
• inkludere femna, hava/taka med
• inkonsekvent fylgjerang, ugjenomførd
• input inngjov (mt. -gjaver); innspel
• integral (ei) samått (matematikk)
• integrere lema inn, samordna; sameigna (matematikk) – integrerbar sameigen
• interessant forvitneleg – interesse: forvitna, forvitenskap, forvitnad, ans; interessert: forviten, ansug; vere interessert: (au) forvitnast, ansa
• interfiks millomfeste
• interjeksjon ropeord
• interoperere samverka
• intervall bìl
• intervju spurdage, utspyrjing – intervjue spyrja ut, spyrjast med

J

• jubilé, jubileum år(e)målsdag, årsdag
• jubilere høgtida

K

• klima vêrlag
• konjunksjon bindeord
• kompatibel samhøv, som høver saman – kompatibilitet samhøve
• konkret handfast; serskild. gå inn i den konkrete saken dryfta sjølve saki
• konsekvent fylgjerett, gjenomførd
• konsistent fylgjestreng
• konsonant medljod
• koordinere samordna
• kopi avrìt – kopiere rìta (skriva, teikna) av
• korrespondanse brevskifte; samstavnad

L

• litteratur lesnad, lester, bokheim
• litterær bokleg
• logisk tankerett

M

• median midlung
• minaret bønetorn
• modus segjemåte (mål); stoda, verkan, verkemåte; luna
• multi- mang- – multifunksjon(alitet) mangverkan

N

• nominativ nemnefall

O

• optimisme bjartsyn optimistisk bjartsynt
• output utgjov (mt. -gjaver)

P

• parentes klomber
• perfektum ferdug notid
• periode bìl
• perspektiv syn, utsyn, synsleite
• pessimisme svartsyn pessimistisk svartsynt
• pisk svipa
• plakat uppslag
• plante vokster
• poeng stikk; brodd, odd – Tok du poenget? Tok du odden/brodden?
• potensial moge (ò) – potensiell mogeleg
• praktisk hendig, lettvinn
• prefiks fyrefeste
• preposisjon styreord; framlegg
• presens notid
• presentere leggja fram
• preskriptiv fyreskriven
• preteritum fyrrtid
• privat sjølvs-sin (si, sitt, sine; min osb.) – mi private bok boki sjølvs-mi – dei fann seg ein privat stad dei fann seg ein stad sjølvs-sin
• proaktiv fyrevyrk
• problem vande, vandemål, spursmål, sak, uppgåva osb. – problematisk vand, vanskeleg – uproblematisk vandelaus, uvand
• pronomen varaord
• prosjekt (eit) ervid, (ei) vinna – samarbeidsprosjekt samvinna

R

• realistisk røyndelik (utsjånad)
• realitet røynd
• redusere minska
• reell røynleg
• referat upprìt
• referanse
• relevant saksvarande; *det er ikkje relevant for saka = det kjem ikkje saki ved, hev inkje med saki å gjera osb.
• respektive åhøves, i same fylgd, og so
• resultat fylgja, utkoma

S

• sandhi samlæte
• selektiv utveljande, koraviss, koravand
• sibilant kvisleljod
• signifikant sætande
• situasjon stoda
• skjema fyrerit
• spesiell serleg, viss, serskild, ser-
• spesifikk serskild, sereigen
• subjunksjon nysteord
• substans to
• substantiv namnord
• suffiks etterfeste
• synergi samdrag
• syntaks setningslæra, setningsbygnad

T

• taksere verdsetja
• takst verddage
• tendens tilvik, tildriv; ha ein tendens til = halla mot

U

• u- (sjå hovudordi au)
• ulogisk tankerang
• upraktisk uhendig, tungvinn
• uvular uvljod

V

• variabel ymis, ymsen, ymsut, ymsande; (namnord:) ymsan (matematikk)
• variant avbrigde
• variasjon ymsing, ymisleik
• variere ymsa
• variert mangslungen, ymis(leg)
• verb segnord, gjerningsord
• versjon utgåva
• vokal sjølvljod