Uppnorskingsordlista
Lista med avløysarar for ord fyrst og fremst av latinskt, romanskt og engelskt upphav, internasjonale lånord dei kallar. Ein kann nytta slike ord i høgnorsk, men for skuld stilen bør ein vera varsam med kor mange av deim og kor ofte ein nyttar deim. Avløysarar eller umsetjingar for norskdanske ord (bokmålsord) finn du i ei eigi norskdansk-høgnorsk ordlista. Avløysarord for engelske dataord finn du i ei eigi dataordlista.
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Æ Ø Å
A
- adjektiv lagord
- adresse tilskrift; stad
- adressere a– et problem taka tak i ei sak
- adverb medord
- affiks åtfeste
- akkusativ underfall
- aktiv vyrk, verksam – aktivere slå på
- analogi samsvar, jamhøve; jamlaging (mål)
- arrangement tilskiping
- arrangere skipa til
- arrangør tilskipar
- artikkel kjenneord; stykke, teig; vara
- assosiativ (tanke)sambindande
- assosiere sambinda, knyta saman/til
- autodidakt sjølvlærd
- automatisk sjølvverkande, ubede, sjølvbede
- autonym sjølvnemne
B
- balanse jamvekt – balansert jamvektig
- basere tyfta
- basis tuft
- bilabial tvilippeljod
- biograf livsskildrar – biografi livsskildring – biografisk livsskildrande
- budsjett fyrelegg
C
- carport bilskur
- case dømesoga, tilfelle
- catering matstell(ing) – caterer matstellar
- cirkumfiks umfeste
D
- dativ sidefall
- definere gjera skilgrein på, skilgreina, avgrensa – definisjon skilgrein, avgrensing
- derivere avleida; skileigna (matematikk) – deriverbar skileigen – derivert (ei) skilått
- detaljert noggrann, grannsam
- direkte beinveges, bein(t)
- doble tviauka – dobling tviauke
E
- effekt verknad
- effektiv fljot; verksam, dugande; røynleg
- eksempel døme
- eksemplar næme (bok-)
- eventuell mogeleg – Siste sak: eventuelt Siste sak: ymist – eventuelt (medord) i anna fall, i tilfelle, um so er, um so gjeld
F
- feedback atterverknad; tiltolor, att(er)tòlor
- fonem skilljod
- funksjon verkende
- funksjonalitet verkan (eit)
G
I
- imperativ bjodemåte
- indikativ forteljemåte
- indikasjon peik, ymt
- indikator visar, mælar, varslar; teikn
- indirekte umveges
- induksjon losing, utløysing; ikveikjing;
- indusere losa, løysa ut; kveikja i;
- infiks innfeste
- infinitiv nemneform
- informasjon visende, vitring – informere vitra, gjeva visende; verte informert vitrast, få visende
- inkludere femna, hava/taka med
- inkonsekvent fylgjerang, ugjenomførd
- integral (ei) samått (matematikk)
- integrere lema inn, samordna; sameigna (matematikk) – integrerbar sameigen
- interessant forvitneleg – interesse: forvitna, forvitenskap, forvitnad, ans; interessert: forviten, ansug; vere interessert: (au) forvitnast, ansa
- interfiks millomfeste
- interjeksjon ropeord
- interoperere samverka
- intervall bìl
- intervju spurdage, utspyrjing – intervjue spyrja ut, spyrjast med
J
- jubilé, jubileum år(e)målsdag, årsdag
- jubilere høgtida
K
- klima vêrlag
- konjunksjon bindeord
- kompatibel samhøv, som høver saman – kompatibilitet samhøve
- konsekvent fylgjerett, gjenomførd
- konsistent fylgjestreng
- konsonant medljod
- koordinere samordna
- kopi avrìt – kopiere rìta (skriva, teikna) av
- korrespondanse brevskifte; samstavnad
L
- litteratur lesnad, lester, bokheim
- litterær bokleg
- logisk tankerett
M
- median midlung
- minaret bønetorn
- modus segjemåte (mål); stoda, verkan, verkemåte; luna
- multi- mang- – multifunksjon(alitet) mangverkan
N
O
- optimisme bjartsyn optimistisk bjartsynt
P
- parentes klomber
- perfektum ferdug notid
- periode bìl
- perspektiv syn, utsyn, synsleite
- pessimisme svartsyn pessimistisk svartsynt
- pisk svipa
- plakat uppslag
- plante vokster
- potensial moge (ò) – potensiell mogeleg
- praktisk hendig, lettvinn
- prefiks fyrefeste
- preposisjon styreord; framlegg
- presens notid
- presentere leggja fram
- preteritum fyrrtid
- privat sjølvs-sin (si, sitt, sine; min osb.) – mi private bok boki sjølvs-mi – dei fann seg ein privat stad dei fann seg ein stad sjølvs-sin
- proaktiv fyrevyrk
- problem vande, vandemål, spursmål, sak, uppgåva osb. – problematisk vand, vanskeleg – uproblematisk vandelaus, uvand
- pronomen varaord
R
- realistisk røyndelik (utsjånad)
- realitet røynd
- redusere minska
- reell røynleg
- referat upprìt
- relevant saksvarande; *det er ikkje relevant for saka = det kjem ikkje saki ved, hev inkje med saki å gjera osb.
- resultat fylgja, utkoma
S
- sandhi samlæte
- selektiv utveljande, koraviss, koravand
- sibilant kvisleljod
- signifikant sætande
- situasjon stoda
- skjema fyrerit
- spesiell serleg, viss, serskild, ser-
- spesifikk serskild, sereigen
- substans to
- substantiv namnord
- suffiks etterfeste
- synergi samdrag
- syntaks setningslæra, setningsbygnad
T
- taksere verdsetja
- takst verddage
- tendens tilvik, tildriv; ha ein tendens til = halla mot