Uppnorskingsordlista
Lista med avløysarar for ord fyrst og fremst av latinskt, romanskt og engelskt upphav, internasjonale lånord dei kallar. Ein kann nytta slike ord i høgnorsk, men for skuld stilen bør ein vera varsam med kor mange av deim og kor ofte ein nyttar deim. Avløysarar eller umsetjingar for norskdanske ord (bokmålsord) finn du i ei eigi norskdansk-høgnorsk ordlista. Avløysarord for engelske dataord finn du i ei eigi dataordlista.
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Æ Ø Å
A
- adjektiv lagord
- adresse tilskrift; stad
- adressere bjoda åt a– et problem taka tak i ei sak, taka seg fyre ei sak
- adverb medord
- affiks åtfeste
- akkusativ underfall
- aktiv vyrk, verksam – aktivere slå på
- analogi samsvar, jamhøve; jamlaging (mål)
- arrangement tilskiping, tilstelling
- arrangere skipa til, stella til
- arrangør tilskipar, tilstellar
- artikkel kjenneord; stykke, teig; vara
- assertere vissa, sanna, hævda, våtta ((før upp døme på bruk!))
- assosiativ (tanke)sambindande
- assosiere sambinda, knyta saman/til
- attraktiv tiltalande
- autodidakt sjølvlærd
- automatisk sjølvverkande, ubede, sjølvbede
- autonym sjølvnemne
B
- balanse jamvekt – balansert jamvektig
- basere tyfta
- basis tuft
- bilabial tvilippeljod
- biograf livsskildrar – biografi livsskildring – biografisk livsskildrande
- brainstorming tenkjedugnad
- budsjett fyrelegg
C
- carport bilskur
- case døme, dømesoga, tilfelle, fall, høve – case study dømegransking
- catering matstell(ing) – caterer matstellar
- cirkumfiks umfeste
D
- dativ sidefall
- definere gjera skilgrein på, skilgreina, avgrensa – definisjon skilgrein, avgrensing
- derivere avleida; skileigna (matematikk) – deriverbar skileigen – derivert (ei) skilått
- deskriptiv skildrande
- detaljert noggrann, grannsam
- determinere gjera av, avgjera
- direkte beinveges, bein(t)
- diskursiv
- diskutere ordskiftast (um); dryfta
- doble tviauka – dobling tviauke
E
- effekt verknad
- effektiv fljot; verksam, dugande; røynleg
- eksempel døme
- eksemplar næme (bok-)
- eksperiment røyne, utrøyning
- eventuell mogeleg – Siste sak: eventuelt Siste sak: ymist – eventuelt (medord) i anna fall, i tilfelle, um so er, um so gjeld
- evolution
F
- falsifisere rangprova
- feedback atterverknad; tiltolor, att(er)tòlor
- fonem skilljod
- funksjon yrkjende, verkende
- funksjonalitet verkan (eit)
G
I
- imperativ bjodemåte
- implikasjon fylgja
- indikativ forteljemåte
- indikasjon peik, ymt
- indikator visar, mælar, varslar; teikn
- indirekte umveges
- induksjon losing, utløysing; ikveikjing;
- indusere losa, løysa ut; kveikja i;
- infiks innfeste
- infinitiv nemneform
- informasjon visende, vitring – informere vitra, gjeva visende; verte informert vitrast, få visende
- inkludere femna, hava/taka med
- inkonsekvent fylgjerang, ugjenomførd
- input inngjov (mt. -gjaver), innmating; innspel
- integral (ei) samått (matematikk)
- integrere lema inn, samordna; sameigna (matematikk) – integrerbar sameigen
- interessant forvitneleg – interesse: forvitna, forvitenskap, forvitnad, ans; interessert: forviten, ansug; vere interessert: (au) forvitnast, ansa
- interfiks millomfeste
- interjeksjon ropeord
- interoperere samverka
- intervall bìl
- intervju spurdage, utspyrjing – intervjue spyrja ut, spyrjast med
- intuition skoding, indre syn
J
- jubilé, jubileum år(e)målsdag, årsdag
- jubilere høgtida
K
- klima vêrlag
- konjunksjon bindeord
- kompatibel samhøv, som høver saman – kompatibilitet samhøve
- konkret handfast; serskild. gå inn i den konkrete saken dryfta sjølve saki
- konsekvent fylgjerett, gjenomførd
- konsistent fylgjestreng
- konsonant medljod
- koordinere samordna
- kopi avrìt – kopiere rìta (skriva, teikna) av
- korrespondanse brevskifte; samstavnad
L
- litteratur lesnad, lester, bokheim
- litterær bokleg
- logisk tankerett
M
- median midlung
- minaret bønetorn
- modus segjemåte (mål); stoda, verkan, verkemåte; luna
- multi- mang- – multifunksjon(alitet) mangverkan
N
O
- optimisme bjartsyn optimistisk bjartsynt
- ostensiv for augo, briskande
- output utkoma, utmating
P
- parasitt snyltrar, snyltredyr
- parentes klomber
- perfektum ferdug notid
- periode bìl
- permisjon lov (far-, heim-), fritaking
- perspektiv syn, utsyn, synsleite
- pessimisme svartsyn pessimistisk svartsynt
- pisk svipa
- plakat uppslag
- plan tanke; fyreskipnad
- plante vokster
- poeng stikk; brodd, odd – Tok du poenget? Tok du odden/brodden?
- potensial moge (ò) – potensiell mogeleg
- praktisk hendig, lettvinn
- prefiks fyrefeste
- preposisjon styreord; framlegg
- presens notid
- presentere leggja fram
- preskriptiv fyreskriven
- preteritum fyrrtid
- privat sjølvs-sin (si, sitt, sine; min osb.) – mi private bok boki sjølvs-mi – dei fann seg ein privat stad dei fann seg ein stad sjølvs-sin
- proaktiv fyrevyrk
- problem vande, vandemål, spursmål, sak, uppgåva osb. – problematisk vand, vanskeleg – uproblematisk vandelaus, uvand
- pronomen varaord
- proporsjonal i samhøve (med), samhøveleg, i høve til, tilsvarande – proporsjonalitet samhøve
- prosjekt (eit) ervid, (ei) vinna – samarbeidsprosjekt samvinna
R
- reaksjon
- realistisk røyndelik (utsjånad)
- realitet røynd
- redusere minska
- reell røynleg
- referat upprìt
- referanse tilvising
- reflektert ettertenkt
- relevant saksvarande; *det er ikkje relevant for saka = det kjem ikkje saki ved, hev inkje med saki å gjera osb.
- representant målsmann
- representation framsyning
- representera vera i staden for, møta for, vera målsmann for; syna fram
- respektive åhøves, i same fylgd, og so
- resultat fylgja, utkoma
S
- sandhi samlæte
- selektiv utveljande, koraviss, koravand
- sibilant kvisleljod
- signifikant sætande
- situasjon stoda
- skjema fyrerit
- spesiell serleg, viss, serskild, ser-
- spesifikk serskild, sereigen
- stimulus tildriv, støring
- subjunksjon nysteord
- substans to
- substantiv namnord
- suffiks etterfeste
- synergi samdrag
- syntaks setningslæra, setningsbygnad
T
- taksere verdsetja
- takst verddage
- tendens tilvik, tildriv; ha ein tendens til = halla mot
- toleranse tolsemd
- tolerant tolsam
- turbulens uro
- turbulent uroleg